Werkend Picturalid roept kunstenaars op om haar te helpen met verbouwingen, met goedkoper verblijf als tegenprestatie
Marja de Jong begint kunstcentrum in Finland
Streamers: ‘Het licht is er prachtig, de stilte oorverdovend’
Oud-Zwijndrechtse: ‘Mijn plek is nu hier en dat is een prima gevoel’
Afgelopen zomer is nóg een werkend Picturalid voorgoed naar Finland verhuisd: Marja de Jong uit Zwijndrecht. Haar emigratie volgt op die van Lucien den Arend, die in het voorjaar van 2003 Zwijndrecht verliet en zich met zijn echtgenote Marjo Heikkinnen en hun drie kinderen vestigde op het landgoed Penntillä in Kangasniemi, in zuidoost Finland. Marja de Jong woont in Haukivuori, op zestig km afstand van het gezin Den Arend.
Lucien den Arend (1943, Dordrecht) is van plan in zijn nieuwe vaderland een beeldenpark aan te leggen, Marja de Jong (1947, Rotterdam) is al volop bezig een kunstcentrum op te zetten, Saksala ArtRadius geheten, waar vooral jonge kunstenaars kunnen werken, exposeren en zich kunnen ontwikkelen. Veel werk moet deze winter nog worden verricht, vandaar dat zij collega’s via dit Picturablad oproept om haar te komen helpen.
Wie is Marja de Jong? Wat bewoog haar om te emigreren? Wat kunnen kunstenaars in het kunstcentrum verwachten? En: waar gáát het allemaal om? Een introductie tot Saksala, samengesteld uit e-mails.
Lucien den Arend infecteerde haar. Híj had het serieuze voornemen om naar Finland te verhuizen, en hoewel Marja de Jong zulke aspiraties ‘nooit had gehad’, veranderde dat toen ze op internet ‘meekeek’ naar het huizenaanbod in dit noordelijke deel van Europa. Zo groeide bij haar het idee om ook naar Finland te vertrekken en er een kunstcentrum te beginnen. ‘Je moet je voorstellen dat voormalige scholen, ziekenhuizen en bejaardenhuizen daar voor echt érg weinig geld te koop zijn en dat die gebouwen uitermate geschikt zijn om iets te ondernemen.’
Toch in de buurt wonend, bekeken Den Arend en zijn vrouw Marjo vorig jaar de locatie ‘Saksala’. Ze waren onder de indruk. ‘Dat heeft mijn besluit versneld’, meldt Marja de Jong. ‘Het klinkt allemaal eenvoudiger dan het is, maar het is ook allemaal wel heel snel gegaan.’ In augustus 2003 bezocht Marja de Jong Finland voor de eerste keer in haar leven. Een jaar later stond zij met drie containers en drie katten in een gebied, ‘waar nog maar weinig mensen van hadden gehoord’.
‘Het klinkt misschien raar’, werpt ze op, ‘maar sóms gebeuren er dingen in je leven waardoor je er een andere draai aan geeft.’
Kunstklassen
Marja de Jong had die draai niet vermoed. Opgeleid aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg, met als specialismen schilderen en het drukken van monotypes, leek haar leven uitgestippeld. Het cirkelde rond kunst maken en doceren. Ze had een atelier aan de Rotterdamseweg 196 in Zwijndrecht, haar woonplaats. Ze was als docent tekenen verbonden aan de Ichthus Hogeschool in Rotterdam en Dordrecht en had daarnaast, vanaf 1970, eigen kunstklassen. ‘Ik had een goede lopende werkplaats waar ik enkele dagen per week groepen kinderen en volwassenen les gaf.’
Zij was mede-bestuurslid van de Vriendenkring Beeldenpark Drechtoevers. Vanaf het begin raakte zij betrokken bij de oprichting en ontwikkeling van dit beeldenpark. Ook heeft zij jarenlang voor de hoogste klassen van de basisschool de beeldenroutes daar opgezet, ontwikkeld, uitgewerkt en georganiseerd. Al meer dan twintig jaar is ze bovendien aangesloten bij het Teekengenootschap Pictura. Actief was zij niet in de vereniging, ‘vandaar mijn onbekendheid’.
In 2001 had Marja de Jong met de stichting ‘AllaprimA’ in de Rotterdamse Kunsthal een tentoonstelling van kindertekeningen. Gelijktijdig verscheen het boek Kindertekeningen, een beeldverhaal. Dit boek bleek achteraf de afsluiting te zijn van haar lespraktijk in Nederland.
Bejaardenhuis
Wat Marja de Jong kocht in Haukivuori, is een voormalig, traditioneel gebouwd bejaardenhuis, bestaande uit gestapelde, gekantrechte stammen, samen met een naastgelegen pand, een aanbouw met enkele appartementen en kamers, en vijf hectare grond. De prijs van het complex was ‘bespottelijk laag’, maar er moest dan ook nog immens veel aan gedaan worden.
Afgelopen jaar is er al stevig en druk verbouwd. Deze winter wil Marja de Jong beginnen met het aanbieden van verblijfmogelijkheden aan kunstenaars, maar omdat de verbouwing nog niet is voltooid, doet zij het aanbod om een deel van de tijd te komen helpen. Als tegenprestatie kunnen zij er beduidend goedkoper logeren, en de resterende tijd voor zichzelf werken.
Saksala ArtRadius, zoals het kunstcentrum heet, moet een plek worden voor kunstenaars uit de hele wereld. Ze kunnen elkaar daar ‘in een inspirerende omgeving’ ontmoeten, ze kunnen er werken en exposeren, daarnaast organiseert Saksala Artradius symposia, ontmoetingen met bezoekers van het centrum en schrijft het wedstrijden uit. Het centrum ligt op de grootste oerrots van Europa, te midden van akker en bossen. Het volle verblijfstarief bedraagt
EURO 1350 per maand, maar de kunstenaars die van 08 tot 15 uur meehelpen met het slopen en verbouwen, zijn maar de helft kwijt.
Het hoofdgebouw, 2000 m² groot, is al gedeeltelijk gerenoveerd. Op de begane grond bevinden zich verschillende studio’s van dertig tot 45 vierkante meter. Zes zijn er intussen al ingericht en in gebruik genomen. Alle studio’s zijn voorzien van een eigen douche, toilet en een mini-keuken. Op de grote zolderverdieping komt een atelier van 400 vierkante meter. Een nieuw dak is al aangebracht, maar veel is nog onafgewerkt. Voor die werkzaamheden worden meewerkende kunstenaars gezocht.
In het centrale deel van het hoofdgebouw is een bibliotheek ‘met een schat aan kunstboeken’ en een gemeenschappelijke ruimte. In de rechtervleugel van dit oorspronkelijke gebouw is een museum gepland. Hierin worden de tentoonstellingen gehouden van de aanwezige kunstenaars. De ruimte moet nog van gipswanden en gipsplafonds worden ontdaan, waarna alles ‘zo eenvoudig mogelijk zal worden afgewerkt’. In de moderne aanbouw, daterend van 1968, zijn de studio’s op de begane grond klaar en ingericht. In het onderhuis van deze nieuwbouw komen werkplaatsen en eveneens studio’s.
Subsidie
Alle verbouwingen kosten ‘veel geld’, meldt Marja de Jong. ‘Er rust dan ook een flinke hypotheek op het geheel. Maar gezien het grote belang dat aan dit kunstcentrum voor de regio wordt gehecht, wordt er dertig procent subsidie op de verbouwing verstrekt. Er kan dus meer gedaan worden dan eerst was gedacht. Ik ben nu bezig subsidie te krijgen voor kleinere onderdelen, zoals het museum en het afbouwen van het grote atelier.’
De stilte is het grote voordeel van het kunstcentrum dat bezig is te ontstaan, vindt Marja de Jong. ‘In tegenstelling tot stedelijke residences ligt hier de nadruk op de stilte, het weg zijn van kosmopolitische centra. Daardoor krijg je op een andere manier zicht op een verdere toekomst in de kunst.’ Niet voor iedereen is zoveel oorverdovende stilte geschikt, weet Marja, ‘want ik kan mij voorstellen dat er kunstenaars zijn die er gek van worden. Zelf heb ik daar totaal geen last van.’
Zij roemt de omgeving. ‘Die is heel bijzonder. Doordat het toerisme in Finland geen omvang van betekenis heeft, verkeert het landschap voor West-Europeanen in een ongekende staat. Er is volop ruimte en het licht is prachtig. Zeker in de winter zijn de kleuren, de vormen en het licht indrukwekkend. Wie zoekt naar oorspronkelijkheid, heeft hier de kans daar iets van tegen te komen.’ Met andere woorden, vervolgt ze: ‘Het kunstcentrum richt zich op kunstenaars die een omgeving zoeken waarvan de betekenis nog niet is vastgelegd en die oog hebben voor de ongekende mogelijkheden van een onbekend land.’
Beeldenpark
Met Lucien den Arend heeft zij veel contact. Hij heeft volgens haar ‘vergevorderde plannen’ om vlakbij een groot beeldenpark op te zetten, het grootste openluchtmuseum voor moderne beeldhouwkunst, ‘Foam ArtRadius’ getiteld. Samen met Saksala ArtRadius gaat dit museum symposia op verschillende terreinen organiseren, zoals hout- , sneeuw en ijs-, steen-, schilder-, grafiek- en tekensymposia. Het eerste symposium vindt plaats in het voorjaar van 2005. Het is een houtsymposium dat wordt uitgevoerd in meer dan honderd jaar oude delen van stammen. In de zomermaanden wil Marja de Jong verder kunstcursussen houden, waaraan gasten die op Saksala verblijven kunnen deelnemen. Ook voor kinderen zijn er dan creatieve activiteiten. Zo is er een permanent kinderbouwbos gepland.
Ook aan deze activiteiten kunnen kunstenaars een bijdrage leveren, benadrukt ze, ‘zodat er een wisselwerking ontstaat tussen het eigen werk en het werken met anderen’. Ze vult aan: ‘Dit zal niet voor iedereen een optie zijn, maar het kan goed zijn om te ontdekken dat je ook in staat bent je inzichten over te dragen.’
Elanden
Voor de geïnteresseerden: Haukivuori ligt 250 km in noordoostelijke richting boven Helsinki. De dichtstbijzijnde grote plaats en regionaal centrum is op 40 km afstand, Mikkeli, een garnizoensstad met 40.000 inwoners en een schat aan hogere opleidingen en culturele activiteiten. Er zijn goede contacten met de verschillende kunstorganisaties en -opleidingen.
‘Autorijden is een plezier’, laat Marja de Jong weten. ‘Files zijn er niet. Het enige gevaar zijn de overstekende elanden en de gladheid aan het begin en eind van de winter. Rijdend over de ongeasfalteerde binnenwegen wordt het duidelijk waarom Finland het land van coureurs is. Hier leer je echt autorijden.’ En ten slotte: ‘In de winter wordt er volop geskied, er is 250 km langlaufroutes in en om Haukivuori. Vissen in zomer en winter is een geliefde volkssport. De meren zijn in de directe omgeving en overal kan vrij gezwommen worden. In het dorp zijn supermarkten, een gezondheidscentrum en een grote sporthal, waar tegen geringe kosten gebruik gemaakt kan worden van de fitnessruimte.’
Zelf is Marja de Jong al compleet verslingerd aan haar nieuwe Finse biotoop. Zwijndrecht is verdampt en roept geen heimwee op. ‘Zoals het er naar uitziet, ben ik de rest van mijn leven bezig dit project te ontwikkelen en te laten wortelen. Mijn plek is nu hier en dat is een prima gevoel.’
(Op de navolgende websites - www.saksala.org, www.foam.ws, www.haukivuori.fi en www.artradius.com - is algemene informatie te vinden over het project van Marja de Jong. Kunstenaars die vrij voordelig in Finland willen werken én haar willen helpen, kunnen haar e-mailen (mail@saksala.org) of haar bellen (mobiel:
+358 50 4625675)
|
ALLAPRIMA MUSEUM